مجله خبری تشریفات

مسجد جامع ساوه به طور کاملً از آجر و گل تشریفات ترحیم مشهد ساخته میباشد که در نوع خویش بی سابقه است.
این مسجد مشمول یک صحن و گنبدی در جنوب، دو تراس، یک مناره، یک‌سری شبستان، محراب هایی گوناگون و دیرین با خطوط کوفی و دو محراب از عصر صفویه با خط ثلث میباشد.
مسجد ساوه دارنده شبستان ها و دهلیزهای زیبای آجری میباشد که هر چشمه به پهنا ۵ ٫ ۳ و ارتفاع ۲۰ متر است و از اثر ها سـده ششـم و عصـر سـلجوقیان بـه شـمار می رود.
محراب آن دارنده کتیبه های متفاوت عمودی و افقی میباشد که سه جانب آن را فرا گرفته و روی آن سوره هایی از قرآن (سوره قدر، اخلاص، آدینه) به خط ثلث و کوفی گچبری گردیده‌است.
در ضلع غربی دربین شبستانهای این سازه، تراس باشکوه و رفیعی جای‌دارد و در هر جانب این حیاط، حجرهای با درگاه تنگ و کوتاه نمـودار میباشد.
گنبد مسجد جامع ساوه به قطر ۱۴ و طول ۱۷ متر می‌باشد که ساق یا این که گردنه گنبد ۴ متر طول داراست و تروتمیز به کاشی های معقر می باشد.مسجد جامع ساوه در عصر های متفاوت به وسیله هنرمندان اهل ایران تزئین و نوسازی گردیده، اثری از بنای نخستین مسجد در زمان کنونی باقی نمانده میباشد. مسجد ساوه که به طور کاملً از آجر و گل درست شده از صحن و گنبدی در جنوب، دو تراس، یک مناره، یکسری شبستان، محراب هـای متعـدد و کهن با خطـوط کوفی و دو محراب از زمان صفویه با خط ثلث در زمینی به حجم ۴۲۰۰ متر مربع درست شده میباشد. شبسـتان هـا و دهلیزهای زیبای آجـری آن از آثـار سـده ششـم و عصـر سلجوقیان به‌حساب می‌آید. صورت پلان مسجد غیر متقارن می‌باشد.
حیاط ورودی
سردر ورودی مسجد ساوه در چوبی و شیشه های رنگی اش میباشد که در قرن هفتم که‌این مسجد آنقدرها هم تاریخی نبـود، در ورودی و مجموعـه سـرد ، صحیح روبـه روی گنبدخانه قرار داشته و برای پا گذاشتن به صحن مسجد می بایست از یک طاق رفیع و ۲ منـاره در دو طرفش، می گذشتند. ۲ منـاره مسجد جـامع سـاوه، قـدیمی ترین جفت مناره در سردر مساجد خواهند بود.

در تراس شمالی، کتیبه ای از کاشی تشریفات ترحیم مشهد و خط نستعلیق که حاکی از اتمام سازه در سال ۱۲۳۰ هجری قمری وجود داراست.
ســر در فضای ورودی مسجد مکتب مروی حدود سی سال پیش فرو جاری شد و به مکان آن سقف مسطحی ســاخته شد‌ه‌است.
تراس جنوبی امروزه با در و پنجره های چوبی پوشــانده شــده و به مسجد خرد پر اسم و رسم اســت.
تزئینات حیاط های سازه در تاثیر بازسازی های مختلــف از دربین رفته و صرفا گوشــه ای از کاشیکاری محراب مانده میباشد.
به صورت کلی قســمتهای متعدد سازه در حین مجال گزینه تجدید بنا های مکرر واقع گردیده اند.
تزیینات مرمت گردیده مسجد این سازه از خشت میباشد.
نمای رو به صحن طاق های مسجد مکتب مروی در نصیب پشت و نیز تراس های اساسی و حیاط های حجره ها به طور کاملً کاشی کاری میباشد.
پوشش تراس های اساسی مقرنس گچی و تراس حجره ها کاربندی گچی میباشد.
سردر ورودی مسجد مکتب مروی نزدیک به ۳۰ سال پیش فرو سرازیر شد که ابعاد با پوشش مسطح مرمت شد.

مسجد مکتب مروی بلندمرتبه‌ترین، کهن‌ترین و اصیل‌ترین حوزه‌ علمیه‌ طهران میباشد.

این مسجد و مکتب، که فعلا اسم مکتب‌ علمیه‌ مروی را بر خویش داراست، در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۲ شمسی با شماره‌ ۴۱۲ در فهرست اثرها تاریخی کشور ایران به تصویب رسید و در فهرست اثر ها ملی نیز جای‌دارد.

در شیوه ایجاد کرد آن‌ها، معمولا در حیطه جابجایی مکعب اساس به قاعدة مدور سقف ، حجمی با قاعده هشت ضلعی پیدا میکنند. اصراری که معماران سابق در اثبات نگاه داشتن صورت مربع محور و دایره گنبد در بخش اعظمی از بناها داشته اند و تلاشهای فراوانی که در تبدیل این دو به یکدیگر جاری ساختن داده اند و اهمیتی که درین نصیب گنبدخانه ، حوزه‌ تبدیل مربع مبنا به دایره، حس می‌شود بعضی از پژوهشگران را بر آن داشته که برای این تبدیل اهمیتی نمادین قایل شوند.

اینان در ثابت حیث خویش متن ها دیرین را به کمک گرفته اند ؛ چرا‌که از برخی از این متن ها می اقتدار سود گرفت که دایره ، افضل انواع ، تمثیل آسمانها و افلای و همین طور کمال و بساطت و ازلیت و ابدیت آن‌ها و راز زیبایی بلندتر میباشد ؛ و مربع تشان زمین و دانا کون و خرابی راز موادتشکیل دهنده اربعه و تمثیل دنیای خاکی و چرک الود و از هیمن جا سر تبدیل مربع به دایره معنایی عمیق مییابد.

این تبدیل در حقیقیت راز دگرگونی و تبارک تلقی گشته میباشد ؛ عروجی از دنیای خاک به افلای و از ملک به ملکوت از آنچه فانی و بدون نور و تغییرپذیر میباشد به آنچه باقی و اثبات و بدور از تحول و پر‌نور و رخشنده میباشد.

فضای گشوده میانی سازه که راس مشخصی تشریفات ترحیم مشهد در سازه پدید می‌آورد و سبب تشكیل اجزای متعدد طرح می گردد . وسعت بی آلایش ای دارااست که از صورت قاعده پیروی می نماید؛ در قاعده نیز معمولا شكل مربع یا این که مستطیل دارااست. ولی در بعضا مثال ها کناره های پخ پیدا می نماید و در برخی دیگر، که اکثر زمان ها مثال های بسیار خرد اند یک هشت ضلعی بدون نقص میشود.

نقاط اصلی آن اوساط اضلاع و کناره ها می‌باشند و معمولا موادتشکیل دهنده اصلی طرح درین نقاط مکان میگیرند. در معماری سنتی اهل ایران ایوان ممکن میباشد به طور بی آلایش رها گردد یا این که از آبگینه آب یا این که از ادغام آبگینه آب و باغچه های مملو‌از گیاهان متعدد منتفع شود، ایوان ممكن میباشد بعد ها و گونه های گوناگون بیاید و کارکردهای متفاوت پیدا نماید. گاهی حتی یک سری تراس در یک سازه به چشم میخورد

در تاریخچه معماری سنتی کشور‌ایران کالبد بنا، از کنار هم نشستن چندین ریز دور و اطراف یا به تعبير ما « عنصر کالبدی » پدید می آید. رسیدگی درباره ی معماری سنتی جمهوری اسلامی ایران علامت می‌دهد این عنصرها به وضوح در طرح شخصیت و نام‌و‌نشان و مضمون‌ دارند. با یکدیگر تداخل نمیکنند، با هم اشتباه نمی شوند و هر کدام فضای خاصی را پدید می‌آورند که با دیگری گوناگون می نماید.

این عناصر در معماری سنتی ایرانی، با قدری اغماض، به کلمات در مشت شاعر ،با نغمه ها در ذهن موسیقی دان ،مشابهت دارا‌هستند. در واقع معمار با تألیف و مخلوط این عنصرهای بالنسبه معلوم و از پیش شناخته شده در یک گروه، كل فضای مورد نظر خود را طرح می کند. ناگفته پیداست که هر یکسری این موادتشکیل دهنده صورتی بالنسبه یکسان دارا هستند و هرچند برای ترکیبات کالبدی بنا قانون ها مشخصی می‌باشد البته کار معمار هیچ زمان به صورت یک کار قراردادی و تکراری در نیامده می باشد.
تاریخ معماری در جمهوری اسلامی ایران علامت میدهد که ممکن میباشد برخی از این موادسازنده کاربرد چندگانه بیابند و در بناهای گوناگون در ادغام های متفاوت ظواهر شوند. و بعضي اکثر زمان ها در یک نوع سازه به شغل آیند؛ البته به هر هم اکنون تعداد آن‌ها محصور میباشد و این پدید آوردن ادغام های متنوع از موادتشکیل دهنده محصور و اثبات خویش زیبایی و لطف دیگری به معماری سنتی کشور‌ایران بخشیده میباشد.

از نکات شایان توجه در ایجاد کرد تشریفات ترحیم مشهد منزل داروغه قربت دو منزل دیگر به‌این منزل دیرین میباشد که ظاهرا هر سه منزل دسته ای را تشکیل داده اند که به یکدیگر راه و روش داشته اند. برای ورود به منزل داروغه میتوان از ضلع جنوبی ساختمان وارد تیم شد ایوان مرکزی منزل داروغه که دربرگیرنده باغچه های خرد و یک آبگینه قشنگ در اواسط ان میباشد نماد از تبعیت معمار از اصول معماری اهل ایران دارااست.

متراژ ساختمان سازه حدود 1100 مترمربع میباشد و معماری آن به مدل سه طرفه دارای شهرت میباشد بدین معنی که در سه ضلع شمالی و جنوبی و شرقی تراس ساختمانی در دو طبقه پیاده سازی گردیده است که 2 ضلع پاد شاه نشین و نشیمن به واسطه ضلع غلام رو به یکدیگر متصل گردیده اند.

از سایر خصلت های معماری اهل ایران تفکیک قسمت های فصل زمستان نشین و فصل‌تابستان نشنین در منزل های اهل ایران میباشد. منزل داروغه نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بسیار هنرمندانه به رعایت این اصل پرداخته میباشد به نحوی که در دو ضلع ایوان و در 2 ساختمان شمالی و جنوبی هم فصل‌تابستان نشین و هم فصل زمستان نشین پیاده سازی گردیده‌است.

آجرهای متعدد به فعالیت رفته در تشریفات ترحیم مشهد معماری خوارزمشاهیان و ایلخانی شبیه آجرهای سلجوقی می‌باشند با این تفاوت که آجرکاری های پرکار و طرح های متنوع فقط وابسته به معماری سلجوقی بودند. بعضا از رگ چینی های سلجوقی مانند رگ چین دو رج و گل انداز در زمانه خوارزمشاهی و ایلخانی مشاهده می گردند.

مثال رگ چین دو رج در مسجد جامع فرومد به چشم میخورد. در زمانه معماری خوارزمشاهیان در تاسی از سلجوقیان ، تزیینات آجری منقوش نو ای با به کار گیری تکه های لعایی در میان آن‌ها ساخت و ساز شدند. بر پایه ی تحلیل‌ها ، تقریبا در اواخر قرن هشتم هجری قمری آجرکاری در نما منسوخ و کاشی کاری در تزیین نمای ساختمان متداول گشت.

در اواخر عصر سلجوقی به کارگیری از آجرهای قالبی نقش دار دارای شهرت به «سفالینه های نقش دار» مرسوم شد و در روزگار آینده به صورتی دقیق با نقوش هندسی و یا این که گیاهی اکثر زمان ها در ادغام با کاشی ( با خشت لعاب دار ) رایج شد.

مثال های زیبایی از این‌شیوه در ابنیه ای از معماری خوارزمشاهیان مثلا مسجد مکتب ملک زوزن و مسجد جامع فرومد وجود دارا هستند که با معرق خشت و کاشی در کنار یکدیگر تزیینات بسیار زیبایی را به وجود آورده اند که به صورت انقطاع می اقتدار این سیرتکامل تزیینات

( ادغام خشت با کاشی ) وابسته به زمان ایلخانی را نقطه نقط ی اوج آن دانست.

زمان صفویان در‌این زمان با پیشرفت مذهب تشریفات ترحیم مشهد شیعه اطراف نو ای برای پرورش و شکوفایی هنر، معماری و فراگیری آشکار شد. بعد از ظهر صفوی، زمان تکامل و تداوم گوشه و کنار آموزشی در کشور‌ایران بود در‌این در بین آموزش و پرورش نیز از نظم بهتری نسبت به عصر های قبلی بهره مند شد. همینطور اداره مدرسه های را مراجع مذهبی ذمه دار شدند.

همین دستور سبب ساز شد سازمان مدرسه ها انسجام بهتری پیدا نماید.ایجاد کرد مدرسه های در زمان صفوی به نقطع ی عطف خویش رسید. بعداز قانونی شدن تشیع در جمهوری اسلامی ایران بعدازظهر صفویه ،” مکتب” به مهم‌ترین راءس بنیان فراگیری در سرویس این مذهب قانونی بدل شوید.

بعد از ظهر صفوی مجال تداوم تکامل سنتها و فضا آموزشی جمهوری اسلامی ایران بود و خیر فصل تحول ساختاری و فلسفه آن، لذا فراگیری در عصر صفوی بی نقص ترین و دارای انسجام ترین عصر فراگیری در کشور ایران بود. با بهبود آموزش و پرورش ، مدرسه ها نیز از تکامل نسبی برخوردار شدند، مدرسه های تاریخی صفوی تحت عنوان مدرسه های کلاسیک در کشور ایران مطرح شدند. معماری مدرسه ها سابق در‌این عصر همچون قبلی تابع الگوی چهارایوانی بود و خلاقیت مهمی در عرصه معماری مدرسه های شکل نگرفت، با این حالا در نصیب پلان و اجزای سازه ساماندهی ظریف تری اعمال شد.

خصوصیت های کلی معماری این زمانه:

پلان چهار ایوانی، کماکان خصوصیت مهم مدرسه های تاریخی صفوی
خلال آن که وسعت و تنوع فضایی بیش خیس

فضای ورودی سازه
ورودی کاروانسرای سلطان عباسی بیستون تشریفات ترحیم مشهد در جنوب آن جای دارد و زیرا از اهميت خاصي درخصوص بين فضاهای داخلي و خارجي منتفع بوده، از سطح نمای اصلي کاروانسرا جلوتر تشکیل‌شده و نسبت به دیوارهای پيراموني دارنده طول بيشتری میباشد.

حجره ها و تراس ها
در هر سوی حياط شش حجره با ایوانچه جلوی آن قراردارد. این 17 حجره دارنده یك ایوانچه مشرف به حياط میباشند که در پشت این ایوانچه ها فضای اصلي حجره جای‌دارد و ورودی آن صحیح در اواسط ایوانچه قرار گرفته میباشد. به علاوه در کناره های حياط ایوانچه هایي تعبيه گردیده که هر یك به سه حجره مربوط میباشد.

تراس
بعداز ورودی، هشتي چليپا صورت و گنبد داری وجود داراست که در واقع عنصری ارتباطي بين ورودی، فضاهای داخلي و حياط میباشد. بعد از عبور از هشتي به صحن یا این که حياط مستطيلي کاروانسرا وارد مي شویم که در مياني هر ضلع آن ایواني و در هر سوی این ایوانها، حجرهای با ایوانچه جلوی آن جای دارد.

صحن کاروانسرای پادشاه عباسی کرمانشاه به وسيله ی باغچه های منظمي تقسيم بندی گردیده است که با مرکزیت آبگینه آبي در ميان این حياط طرح آن تکميل مي گردد. در واقع حياط کاروانسرا چهار باغچه ی بی نقص هندسي دارااست که جهت تامين رطوبت در محيط و کاهش شدت گرما در فصل‌تابستان به کارگیری کرده است.

بازار تبریز از ادوار قبلی به جهت تشریفات ترحیم مشهد قرار تصاحب کردن در مسیر جاده ابریشم یکی‌از مهم‌ترین مرکز ها بازرگانی جمهوری اسلامی ایران به شمار می رفته میباشد. بازار تبریز بر یکی‌از مسیرهای حرکتی اساسی شهر جان دار سازه شد‌ه‌است. مسیری که دروازه ری را که در جنوب شرقی شهر قرار داشت به دروازه ساره بان و دروازه استانبول در شمال غربی مرتبط می نماید.

عمر بازار تبریز دقیقا معین وجود ندارد این بازار سابق کشور ایران در حین تاریخ زمان بر خویش دستخوش حادثه ها مختلفی نظیر زمین‌لرزه‌ های تخریب‌ کننده قرار گرفته میباشد. این بازار حدود ۳ سده پیش و بعد از وقوع زمین‌ لرزه تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری اواسط نجفقلی خان دنبلی قاضی وقت تبریز مرمت گردیده است. در واقع عمر بازار کنونی تبریز و بعدازظهر قاجار برمیگردد.

در طول قاجار که تبریز در حوالی بازارهای اروپایی قرار داشت و به‌ تیتر شهر ولیعهد نشین محسوب می‌شد، رونق و مداقه بازار مراقبت شد و همچنان نقش فرمان روا‌ روش مهم صادرات جمهوری اسلامی ایران به اروپا را انجام می کرد؛ به‌ طوری که در قرن سیزدهم و مصادف با عصر عباس میرزا ولیعهد قاجار، به راءس تجاری معروفی تبدیل شد که تجار انگلیسی از روش جاده ابریشم خویش را به بازار تبریز می‌رساندند.

بازار تبریز در سال ۱۳۵۴ هجری خورشیدی در فهرست اثر ها ملی به تصویب رسید و اصلی ترین تاثیر ثبتی سرزمین و اصلی ترین گروه و به هم پیوسته عالم به‌حساب می‌آید.

مسجد ملک کرمان پیشینه ای حدود تشریفات ترحیم مشهد یک هزار سال دارااست و او‌لین مسجد جامع شهر کرمان و از مساجد زیبای کشور ایران میباشد که تا روزگار آل مظفـرو احـداث “مسجد جامع مظفـری”، بـه عـنـوان هسته ی مرکزی اجتماعات کرمان شناخته شـده بـود در قبل های بدور جز دولت ها شهر بوده و تزیینات متفاوتی از عصر های گوناگون تاریخی را در خویش مکان داده میباشد.مسجد ملک کرمان، اصلی ترین و سابق ترین مسجد کرمان اسـت کـه احـداث آن در عهـد ملک تورانشاه از حکام سلاجقه کرمان در سالهای ۴۷۷ الی ۴۹۰ هجری صـورت گرفته میباشد.
این مسجد از دید مساحت و مدل ساختمان ، دارنده ۱۱۰ متر طـول و ۸۰ متـر پهنا میباشد.
بلندمرتبه ترین ایـوان آن در ضلع غربی و سایر در شمال و جنـوب و شـرق مسجـد قـرار دارااست.
ساختمان بلند سلجوقی آجری نیز در همیـن مـحـدوده واقع شد‌ه‌است که در ضلع شمال شرقی مسجد ملک کرمان قرار گرفته میباشد.
در دیگر ضلع های مسجد نیز شبستان هایی وجود دارااست که پر اسم و رسم ترین آن شبستان امام حسن (ع) واقع میباشد.
در ضلع غربی، سه درب ورودی وجود دارااست.
سردر جنوب غربی آن اولی ورودی مسجد امام کرمان بوده میباشد و ابعاد با دخل و تصرفاتی که در ادوار متعدد در بنای مسجد انجام یافته و به خصوص با تاسیس خیابان مسجدملک درهای شمالی و شرقی نیز گشوده گردیده است.